|
Hamermolen Ugchelen
Nijen meulen Op de plaats waar de Hamermolen staat werd in ca 1645 een papiermolen gesticht ( ‘gelegd’). Jacob Jacobs krijgt eind 1639 het erfpacht "van een beecksken bequaem sijnde om een kleijn pampiermoelentgen daer op te leggen". En op 10 oktober 1644 verklaren Jacobs en zijn vrouw Jenneken Reijntgens dat zij ook in erfpacht hebben ontvangen: "Een ledige plaetse van omtrent een mudde gesays landts opte Ucheler beek boven onsen meulen gelegen, om aldaar enen nijen doch gheen Coornmeulen te setten". Op de plek wordt de nieuwe (nijen) molen gebouwd, later soms ook ’t Mooltje genoemd. ‘onsen meulen’, de molen van Altena of ‘de Oude Molen’ in 1979 Schut Jacobs is de stiefzoon van Marten Orges en Geertgen Schut, het echtpaar dat papiermolens de Ruitersmolen en Tullekensmolen in Beekbergen bouwde, evenals de papiermolen die Jacobs ‘onsen meulen’ noemt, de voormalige wasserij Altena. Orges is lang gezien als de eerste maker van handgeschept papier op de Veluwe omdat op zijn grafsteen ‘Meister Marten Orges - den Olsten Pappyere Maecker Ghewest in Gelderlandt’ staat. Maar er zijn inmiddels oudere papiermakers bekend. De zoon van Jacob Jacobs heet Daniel Jacobs Schut, de achternaam Schut is van (groot)moederskant overgenomen en hij erft in 1646. De molen blijft in de familie Schut, de naam verdwijnt pas aan het einde van de 18e eeuw als een telg van Christina Schut de watermolen overneemt, haar zoon heet Arend Klaas van Asselt. In het midden van de 19e eeuw wordt de papierfabricage gestopt, Arend Klaas heet in het bevolkingsregister geen papiermaker meer maar arbeider. De Hamermolen is omgebouwd tot korenmolen maar heeft kort zo gefunctioneerd. De molen wordt verkocht en is vermoedelijk toen weer ingezet voor de papiermakerij.
drie spotjes verlichten de voorgevel en
het waterwerk Brand In 1876 is in de Apeldoornsche Courant te lezen: "Woensdagmorgen is in de buurtschap Uchelen de papierfabriek, toebehoorende aan den heer H. Geurts, en in huur aan den heer J.L. Van Delden afgbrand, en verder eene boerderij en Hamermolen, mede in eigendom van den heer Geurts. De oorzaak wordt toegeschreven aan onvoorzichtigheid en er wordt vermeld dat “een en ander geassureerd was". Geurts verkoopt de boerderij en molen en de Hamermolen komt in bezit van diverse papierfabrikanten, er wordt weer papier gemaakt. Rond 1900 breekt opnieuw brand uit en dat is het definitieve einde van de molen als papiermolen. Omstreeks 1910 herrijst de watermolen als wasserijmolen en heeft nog een halve eeuw als zodanig gefunctioneerd.
Naam De grondstof van het handgeschepte papier was een vezelpulp gemaakt van lompen. Vele (veelal vrouwen- en kinder)handen ontdeden de vodden van knopen en scheurden ze in stukjes. De lapjes werden in bakken met water tot losse vezels gestampt met behulp van hamers die aangedreven werden door de molen. Het hameren dat tot ver in de omtrek te horen moet zijn geweest, heeft de molen waarschijnlijk haar naam gegeven. Natuurstroom Na een verbouwing in 2001 is het complex ingericht als centrum voor congressen en trainingen, de voorgevel is daarbij gerestaureerd naar het oorspronkelijke uiterlijk. De stichting Vrienden van de Hamermolen heeft een nieuw molenhoofd gebouwd en een nieuw waterrad geplaatst. Sinds 2005 drijft het waterrad een generator aan, er wordt genoeg stroom opgewekt om met drie spotjes de voorgevel en het waterwerk te verlichten.
|
