Weltermolen

Weltermolen

Heerlen

Naam	Weltermolen
Plaats	Heerlen
Type	middenslagmolen
Beek	Geleenbeek
Bouwjaar	1381 / 1700
Status	maalvaardig
Functie	korenmolen
Molendb	gegevens
Eigenaar	particulier
Foto’s	september 2008, oktober 2009

Huis te Welten

In 1381 wordt de molen voor het eerst genoemd. De watermolen behoorde tot het kasteel Huis Strijthagen tot Welten, dat vlakbij lag. In 1443 wordt de molen genoemd als de vrouwe van Strijthagen deze aan Alexander van der Bruggen in leen geeft. De vierkante, drie verdiepingen tellende, toren dateert waarschijnlijk van rond 1700. In de Franse tijd ging de molen, als alle verbeurd verklaarde goederen, over in particuliere handen: in 1798 werd de watergraanmolen verkocht.

Vergaarvijver

Sinds de tweede helft van de 18e eeuw is het gebrek aan water een probleem voor de molen met name in droge zomers. Water betrok de molen van twee vergaarvijvers, de vijvers kregen hun water van de Geleenbeek. Eén vijver werd begin vorige eeuw gedempt. De andere vijver kampt met watertekort door wijzigingen in de loop van de beek en van de waterpeilen. Vanwege het grote waterverlies bij het slecht functionerende waterrad, was begin vorige eeuw de waterrvoorraad snel verbruikt en kon de watermolen nog maar beperkt draaien.

tekening uit 1860, de diameter van het waterrad is 3 meter, het huidige rad is 5,4 meter

Krachtverlies

Uit de 19e eeuw stammen de eerste gegevens over het waterrad, het was een bovenslagrad met een diameter van 3 m en een breedte van 77 cm. In 1878 werd het vergroot naar resp. 3,54 m en 99 cm.

Twintig jaar later werd het rad vervangen door een gietijzeren rad met een diameter van 5,4 m en een breedte van 1,30 m. Maar de constructie van de kanjel ten opzichte van het rad was niet goed, in plaats dat het rad functioneerde als (ten opzichte van de stroomrichting) vooruitdraaiend bovenslagrad, werkte het als een achteruitdraaiend middenslagrad. Een belangrijk deel van het water liep langs het rad weg, waarmee veel waterkracht verloren ging.

Innovatie

In 1925 werd een motor met 15 PK als hulpkracht bijgeplaatst. Daarbij werd een elevator, een jacobsladder, geïnstalleerd om het meel naar de bovenverdieping te transporteren waar het afgezakt kon worden. Ook een luiwerk werd geplaatst.

Restauratie

In 1945 werd de molen stilgezet en toen de gemeente Heerlen in 1976 de molen overnam, kocht ze een desolaat complex. Restauratie volgde in 1980-82 waarbij de gebouwen opgeknapt, het maalwerk gereviseerd en de waterwerken vernieuwd werden. Het waterrad kreeg voorzover mogelijk zijn oude vorm terug. Nog tijdens de restauratie werd de molen doorverkocht aan een particulier.

de amerikaanse kastanjes zijn rond 1880 geplant

Grafsteen

Een grafsteen uit 1675 is ingemetseld in de muur. Er is onderzoek naar gedaan en vermoedelijk heeft de overledene Heinderik geen binding gehad met de molen. Stenen waren kostbaar, en waarschijnlijk is deze steen als bouwmateriaal hergebuikt.