|
Collse watermolen Eindhoven
Heren van Moerlo De molen bestond reeds voor het jaar 1300, rond het gebouw zijn aardewerkscherven aangetroffen uit de periode 1200-1250. Het vermoeden bestaat dat de watermolen oorspronkelijk eigendom is geweest van de Benedictijnerabdij van St. Truiden in Belgie dat verschillende kerken en andere goederen in de streek bezat. Een koopakte uit 1337 doet voor het eerst melding van de watermolen. De molen kwam in bezit van Otto van Cuijck, de Heer van Mierlo. Zijn opvolger verkocht de Heerlijkheid van Mierlo en daarmee de molen in 1357 aan Jan Dickbier, de nieuwe Heer van Mierlo. De watermolen bleef generaties lang eigendom van de familie en eeuwenlang behoren tot het bezit van de Heren van Mierlo. In het begin van de 18e blijkt de molen in bezit te zijn van de baronnen van Scherpenseel en ook zij verpachtten de molen. Pas in 1870 komt de molen in handen van de molenaar. Negentig jaar later wordt de molen verkocht aan de gemeente Eindhoven. Col In 1290 zou de naam Col of Coll al bekend zijn in de streek, in dat jaar werd een ontginnings-boerderij gebouwd met de naam de Collse hoeve. Goyert Hendrik die zich ‘van Coll’ ging noemen, was een van de pachters. In de 18e eeuw wordt de watermolen omschreven als “eenen coorn ende slaghmoolen gelegen alhier genaamt Col, met molenhuijsje en hof, het eeuwsel (de weide) en den meulenbeemt, alle aan malcanderen gelegen, groot samen omtrent vijf lopense, rontomme tusschen de Dommel gelegen, los ende vrij”. Restauratie De ‘slaghmoolen’ of oliemolen is omstreeks 1920 buiten gebruik gesteld. Het gebouw kwam leeg te staan en het rad werd verwijderd. De korenmolen stopte in de jaren zestig en het complex raakte in verval. De stichting de Eindhovense Molens heeft het initiatief gemomen om de molen te herstellen en in samenwerking met de eigenaar, de gemeente Eindhoven, is in 1975 de restauratie gestart. In 1999 keerde het tweede waterrad terug, in de jaren die volgden werd ook de oliemolen inwendig opnieuw opgebouwd. Sinds 2003 wordt er weer olie geslagen. Opmerkelijk onderdeel van de water/oliemolen is de vang waarmee de molen stilgezet kan worden. De vang is een onderdeel in windmolens en wordt gebruikt om de wieken te stoppen, watermolens worden afgeremd door de maalsluis dicht te draaien.
lijnzaad wordt onder de molenstenen van
de kollergang geplet tot lijnmeel
het lijnmeel wordt nadat het verwarmd is op het
vuister (een fornuis, uiterst rechts), in bulen (zakjes) gedaan en deze worden in houten schrooien geklemd
de schrooien met inhoud worden in het
slagblok geplaatst, een hei slaat daarna een wig in het
slagblok waardoor het lijnmeel onder
hoge druk komt te staan; de hoge druk perst de olie uit het lijnmeel het uitgeperste lijnmeel zit als een koek in de
bulen, de bulen worden op de koekenbank afgestroopt
de koekenbank met lijnkoeken
De watermolen inspireerde schilders. Bovenstaand werk is een olieverf van Willem George Frederik Jansen (1871-1949), een kleine meester. Hij moet het na 1920 geschilderd hebben want het waterrad van de oliemolen is weg. Het schilderij kan op zijn minst tippen aan een werk van een grote meester, een schilder uit Nuenen: Vincent van Gogh Nederlands beroemde schilder woonde in Nuenen van 1883 tot 1885, hij schilderde de Collse watermolen, evenals de Opwettense watermolen en de Genneper watermolen. In mei 1884 schreef hij aan zijn vriend de schilder Anthon van Rappard: 'Sedert uw vertrek heb ik gewerkt aan een watermolen - die waar ik naar vroeg in dat herbergje aan ’t station. 't Is een dito geval als de twee andere watermolens die we zamen bezochten doch met twee roode daken en dat men vlak van voren ziet - met populieren er om heen. Zal in de herfst superbe zijn.' De watermolen met twee rode daken die van Gogh op dat moment schilderde, is de Collse molen. Het schilderij is in 1966 geveild en werd verkocht voor fl. 95.000 aan een particulier. Sinds 2003 maakt het werk deel uit van de collectie LeFrak in de Verenigde Staten. Molen te
Kollen, mei 1884; Lefrak-collectie, New York Naschrift: november 2017 heeft het Noordbrabants museum het
schilderij gekocht voor bijna 3 miljoen euro
Ansichtkaarten
2001
1979
1965
een ansichtkaart van het schilderij
Collse Watermolen van Renny van de Laar, zestiger jaren Mooie beelden van de Collse molen op YouTube
|
