|
Oostendorper molen Haaksbergen
Koorn Waater Moole en Olij moolen De watermolen is gebouwd in 1548 op het erve Oostendorp. De molen was van meet af aan een dubbelmolen, een korenmolen op de ene oever, een oliemolen op de andere. Er is ook op enig moment sprake geweest van een pelmolen, uit een akte rond 1800: "Koorn Waater Moole, alsmeede de Olij en Pelmoolen, de Oostendorper-Moolen", maar deze functie is verdwenen. Tachtig jarige oorlog De molen heeft erg te lijden gehad onder de Tachtig jarige oorlog (1568-1648). Over de weg langs de molen kwamen veel soldaten voorbij en er werd rantsoen van de molenaar geëist. In 1578 hoeft mulder Lucken Wilderinck (ook wel Lucken ten Oostendorpe) daarom geen pacht te betalen omdat hij nauwelijks geld overhield. Ook in 1579 geeft hij aan over te weinig inkomsten te beschikken om pacht te kunnen afdragen, een sterk argument is het feit dat de molen afgebrand is: “Dan alzoo den dese molens met alle andere co. mat. Erven ende guederen landen ende huysseren staende gants affgebrandt syn ende soe nae onder den vyandt synnen sittende dat daer nyemants en mach blyven hebben daeromme overlange ende van den selven pachten nyet konnen becomen”.
een
maalkoppel ligt open: de loper (bovenste maalsteen) is gekanteld om de maalgroeven aan te scherpen,’ te billen’ Herbouw Pas een halve eeuw later werd de molen herbouwd, op een plek iets meer stroomopwaarts. Willem Ripperda tot Weldam, heer van Hengelo, Boxbergen en Boekelo kreeg in 1633 toestemming “de Oostdorper watermeule in Haexbergen te mogen doen opmaken mits betalende in erfpagt in den rentamte van Twente tot eenen canonem een halve goldgulden jaarlijks.” Een jaar later werd de molen herbouwd. In 1648 werd de molen in vierde-parten verkocht. Deze parten wisselden voortdurend van eigenaar tot in 1830 J.H. Stüve uit Emlichheim alle vier delen opkocht. In 1847 kwam de molen in handen van de familie Greve en daar dankt de molen zijn andere naam aan: Grevenmölle.
Waterraderen De molen heeft drie onderslagraderen, twee voor de korenmolen en één voor de oliemolen. Er is ook een bovenslagrad geweest om ook te kunnen malen als er minder watertoevoer was, maar dit rad is in het begin van de 20e eeuw weggebroken.
gedenksteen aan de oliemolen
gedenksteen aan de korenmolen Renovatie Begin vorige eeuw raakte de molen in verval maar werd in de jaren 1928-31 geheel hersteld, de oliemolen werd weer ingebruik genomen. Maar in 1946 sloeg het noodlot toe. Een hoge waterstand haalde de oliemolen onderuit, het gebouw zakte de molenkolk in. De gemeente heeft daarop het molencomplex gekocht en de oliemolen in 1950 laten herbouwen. In het begin van de jaren tachtig bleek dat er water onder de molen doorstroomde en als geen actie ondernomen zou worden, zou de molen alsnog verloren gaan. Een restauratie in 1987/88 heeft de molen gered, verder zijn zowel gebouwen als interieur onder handen genomen. De gebouwen zijn naar een meer oorspronkelijke situatie gerestaureerd en de molen is weer maalvaardig gemaakt. Een gevelsteen met het jaartal 1988 (MCMLXXXVIII) herinnert aan deze herstelwerken.
aalkorf en raderen van de korenmolen Aalkorf Naast de raderen van de korenmolen bevindt zich een constructie die ‘de aalkorf’ wordt genoemd. Het is een lattenbodem met smalle openingen tussen de latten. Als de stuw voor deze palingval geopend wordt, stroomt het water van de beek door de open lattenbodem weg. De bodem werkt als een zeef, de dikke paling blijft achter en ligt voor het oprapen, de jonge paling glipt door de bodem weg. Aan het einde van de korf hoort een lattenhekje te staan als afsluiting, maar de korf is niet meer bedoeld om te vangen. Ook de Leumolen in Midden Limburg heeft een dergelijke constructie, daar heet het ‘de visvang’.
het
spoorwiel
bonkelaar en aswiel, voor de aandrijving van twee
maalkoppels
in de korenmolen staat ook een
walsenstoel voor het pletten van haver en tarwe
Oliemolen de kollergang van de oliemolen
De Oostendorper molen vertegenwoordigt in Madurodam de watermolens van Nederland.
Ansichtkaarten / Parafernalia
1995, de restauratie van 1987/88 heeft
het uiterlijk en de omgeving van de molens veranderd 1985, de waterraderen die op een kaart uit 1968
vervallen waren, zijn hersteld
Theelepeltje Een
herinneringsmedaille van de Almelose Wandelkring uit 1969,
met
afbeelding van de Oostendorper watermolen
1968, verval slaat toe: de raderen van
de korenmolen hebben nauwelijks schoepen 1964, de oliemolen (rechts) is in 1950 herbouwd na in
1946 in de kolk gezakt te zijn, de korenmolen is gerestaureerd
theelepeltje, voor de restauratie van
1950 de
watergraanmolen heeft nog maar één waterrad
de watergraanmolen heeft nog maar één waterrad
kaart uit
1947, de foto is ouder: in 1946 verdween de oliemolen (uiterst rechts) in de
kolk
kaart met
reproductie van geaquarelleerde krijttekening van H.E. Roodenburg
een waterrad
van de korenmolen toont tekenen van verval, schoepen ontbreken
19xx
Geïllustreerd weekblad ‘de Prins’, 1928 de foto toont scheuren in de muur van de oliemolen
(rechts) 1911, onder de ladder is het bovenslagrad zichtbaar
|
